İnsanlık, kendi tarihi boyunca, var edildiği andan kıyamete kadar Yaratıcı Rahman Allah tarafından örneksiz ve rehbersiz bırakılmamıştır.
İnsanlara olan rahmet ve merhametindendir ki insanoğlunun iyilik öncüleri olan peygamberleri, kendilerine ihtiyaç duyuldukça hikmete binaen göndermiştir. İnsanların içinde bulunduğu sosyal, ekonomik, kültürel, psikolojik ve inanca dair konularda, ilahi mesajlara uygun, mutedil ve örnek alınacak hidayet elçileriyle hayat en güzel şekilde anlamlandırılmıştır.
Rabbimiz Allah, Kur’an-ı Kerim’de Musa (a.s) ile Yusuf (a.s) kıssalarını bir hidayet madalyonunun iki tarafı gibi hikmetle tenzil buyurmuştur.
Musa (a.s) ile Yusuf (a.s) kıssaları, Kur’an-ı Kerim’de geniş yer tutan ve mesaj yoğunluğu fazla olan kıssalardır. Bu kıssalar, birbirini farklı yönlerden tamamlayan ve simetrik nitelikler barındıran anlatılardır.
Musa (a.s) ile Yusuf (a.s) kıssalarındaki hidayet madalyonunun her iki yüzü de, benzerlikleri içinde farklılıklar barındıran hikmetli mesajlar manzumesi olarak nitelendirilebilir.
Bu iki peygamber farklı zamanlarda, farklı şartlarda yaşamışlardır. Kıssalardaki benzerlikler içindeki farklılıklar ve zıtlıklar, Rabbimiz Allah’ın el-Hâkim, el-Kâdir, el-Âlim isimlerinin tecellisi ve hikmetli Kur’an’ın derinlikli bir eğitim metodudur.
Şimdi de Yusuf (a.s) ve Musa (a.s) kıssalarındaki temel benzerlikler içindeki farklılıklara ve zıtlıklara bazı örnekler verelim:
Yusuf (a.s) da Musa (a.s) da bizden önceki ümmetlere gönderilmiş, mesaj ve misyonlarıyla tüm insanlığa örnek olmuşlardır.
Her ikisi de Mısır’da tarih sahnesine çıkmış ve sarayda yetişmiştir.
Hayatları ve mücadeleleri, insanlığa hem bireysel hem de toplumsal örneklerle evrensel mesajlar sunar.
Musa (a.s), öldürülmesin diye nehre bırakılmış; Mısır sarayına ilahi yönlendirme ve takdirle yerleştirilmiştir.
Yusuf (a.s) ise ölsün diye kuyuya atılmışken yolu saraya düşmüştür.
Musa (a.s)’da anne ve kız kardeş ön plandadır; saraya girince annesine süt annelik vesilesiyle kavuşur.
Yusuf (a.s)’da baba ve erkek kardeşlerden söz edilir; saraya girince babasından uzak kalır, ayrı bir hayat yaşar.
Her iki peygamber de ölümden kıl payı kurtulmuş, ilahi iradeyle uzun bir yaşam boyunca insanların iyiliği, ferahı, emniyeti ve hidayeti için gayret göstermiştir.
Yusuf (a.s): Satılarak köle olarak saraya girmiş, zamanla vezir olmuştur.
Musa (a.s): Nehirde bulunarak Firavun’un evlatlığı olmuş, sonra saraydan kaçmak zorunda kalmıştır.
Yusuf (a.s), çalışsın, hizmet etsin diye saraya alınmış ve saray hayatı (zindan dışında) devam etmiştir.
Musa (a.s), prens olarak yetiştirildiği halde sarayı terk etmek zorunda kalmıştır.
Yusuf (a.s), ailesinin hayvancılıkla uğraştığı kırsal yaşamdan gelip saraya varis olmuştur.
Musa (a.s), sarayın varisi olması beklenirken, kırsalda hayvancılık yapmak durumunda kalmıştır.
Her ikisi de yok olma noktasından, tehlikelerden ve ölümlerden kurtulmuştur.
Her ikisi de peygamber olarak seçilmiş, zor süreçlerin ardından toplumda önemli konumlara gelmişlerdir.
Yusuf (a.s): Hakikati kabul eden, ıslah olmayı isteyen, işi ehline veren bir yönetimle ülkenin refahına sebep olmuştur.
Musa (a.s): Hakikati reddeden, kibirlenen, zulme devam eden Firavun yönetiminin helakine vesile olmuştur.
Yusuf (a.s): Uygun ortamın oluşmasını beklemiş, sabırla yükselmiş, yönetici olup ailesini bir araya getirmiştir.
Musa (a.s): Firavun’a karşı mücadele etmiş, esaret altındaki toplumunu özgürleştirmiştir.
Yusuf (a.s): Rüyaları yorumlayarak tedbirler almış, bilgelik göstermiştir.
Musa (a.s): Zalimlere karşı mücadele ederek toplum liderliği yapmıştır.
Yusuf (a.s): Halkla teması sınırlı, daha çok elit çevrede bulunmuştur.
Musa (a.s): Halkın içinde yaşamış, doğrudan halkla etkileşimde bulunmuştur.
Her iki peygamber de maddi ve manevi zorluklarla karşılaşmıştır.
Yusuf (a.s): Züleyha’nın iffet imtihanı, haksız yere zindan.
Musa (a.s): Kavminin inadı, sabır ve öfke kontrolü sınavı.
Yusuf (a.s): Daha çok bireysel bir mücadele ve ahlak örneğidir. Sabır, iffet, sadakat ve Allah’a güven ön plandadır.
Musa (a.s): Kavmiyle birlikte toplumsal bir mücadele verir. Liderlik, cesaret, adalet ve ilahi emirlerin yerine getirilmesi vurgulanır.
Yusuf (a.s): Zindandan çıkıp doğrudan vezir olur; sabır ve sebatla iktidara ulaşır.
Musa (a.s): Firavun’a karşı mücadele eder, mucizelerle desteklenir, kavmini esaretten kurtarır. İktidara direnişle ulaşır.
Yusuf (a.s): Kardeş kıskançlığı, iftira ve hapis gibi bireysel imtihanlar yaşar.
Musa (a.s): Kavminin inadı, Firavun’un zulmü, çölde yaşanan sınavlar gibi toplumsal ve liderlik zorluklarıyla karşılaşır.
Yusuf (a.s): Daha çok Mısır halkına tebliğ eder.
Musa (a.s): İsrailoğulları’na rehberlik eder, onları tevhide davet eder.
Her iki peygamberde de Allah’a iman ve tevekkül zirvededir:
Yusuf (a.s): “Şüphesiz ki Rabbim dilediğini gerçekleştirir.” (Yusuf, 100)
Musa (a.s): “Rabbim benimledir, elbet bana bir çıkış yolu gösterecektir.” (Şuara, 62)
Selam, dua ve muhabbetlerimle…
Erkan FURKANOĞLU
12.06.2025 / İzmir / 05.55
YORUMLAR