PARAYA İTAATİN BÜYÜK ÇELİŞKİSİ
İnsan, kendini tanımlarken en çok özgürlüğüyle övünür. “Hiç kimseye boyun eğmem”, “Kimseye eyvallahım yok” cümleleri özellikle günümüzün yaygın mottoları hâline geldi. Herkes kendi iradesini, bağımsızlığını ve dirençli karakterini anlatma yarışında. Fakat iş hayatın gerçek yüzüne dönünce, o yüksek perdeden kurulan cümlelerin çoğunun ne kadar boş olduğu ortaya çıkar.
Çünkü kimseye itaat etmeyenlerin bile sessizce boyun eğdiği bir güç vardır: para.
Bu öyle bir güç ki, hiçbir otoritenin başaramadığı kırılmayı tek hamlede yaratabilir. Kişinin en sert söylemlerini, en iddialı çıkışlarını bir anda buharlaştırabilir. “Ben kimseye muhtaç değilim” diyen nice insan, cebindeki eksik rakamlar yüzünden en muhtaç hâle gelebilir. Dün eleştirdiği düzenin kapısında bugün sıraya girebilir. Hatta kendi değerleriyle ters düşmeyi bile göze alabilir.
Paranın bu kadar etkili olmasının elbette toplumsal, ekonomik hatta psikolojik nedenleri var. Modern dünyanın çarkları para üzerinde döndüğü için, insanın yaşam güvenliği de doğal olarak o çarkın içindeki yerine bağlı. Fakat mesele sadece ihtiyaç meselesi değil; asıl mesele, paranın insan karakterini dönüştüren bir otoriteye dönüşmesi.
İtaatsizlik, cesaret ve bağımsızlık çoğu zaman bir iddiadan ibarettir; gerçek sınav ise paranın karşısında verilir. Çünkü bir otoriteye karşı çıkmak kolaydır; ama maddi çıkarın görünmez çağrısına direnmek zordur. Özellikle günümüzde, paraya yakın olanın güçlü, uzak olanın zayıf görüldüğü bir düzen kurulmuşken…
İşte bu yüzden, “Hiçbir şeye ve kimseye itaat etmem” diyen insanların çoğu aslında fark etmeden paraya itaat eder. Sözlerinde özgür, davranışlarında bağımlıdırlar. Kendi yarattıkları bir yanılsamanın içinde yaşarlar.
Özgürlüğün gerçek ölçüsü; makamdan, güçten, otoriteden bağımsız olmak değil, paranın buyruğu karşısında eğilmemeyi başarabilmektir. Çünkü paranın yönlendirmediği bir insan, işte gerçekten özgür olan odur.
Mehmet Emin Kuş
Araştırmacı Gazeteci-Yazar
YORUMLAR