Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde hububat ekim takvimi iklim krizi nedeniyle ciddi şekilde değişti. Bölgede ekimler artık Ekim ayı yerine Kasım sonuna, hatta Aralık ayına sarkıyor. Son 30 yılın ortalamalarıyla karşılaştırıldığında bu durum, ekim döneminde 30–45 günlük gecikme anlamına geliyor.

Meteoroloji Genel Müdürlüğü’nün 2023–2025 tarımsal iklim analizleri, yaşanan kaymanın rastlantısal değil, iklim değişikliğinin yol açtığı sistematik bir dönüşüm olduğunu ortaya koyuyor.

Kuraklık Sayılarla Kendini Gösteriyor

Yağış azalması:

MGM’nin 2024 Standart Yağış İndeksi (SPI) raporuna göre Şanlıurfa’da 2024–2025 tarım yılı yağış miktarı 158 mm olurken, uzun yıllar ortalaması 430 mm olarak ölçüldü. Bölge genelinde yağışlar ortalamanın %50–60 altında gerçekleşti.

Aşırı sıcaklıklar:

2025 Nisan ayında Türkiye genelinde sıcaklık ortalaması mevsim normallerinin +2,1 °C, Güneydoğu Anadolu’da ise +2,5–3,0 °C üzerinde seyretti. Nisan ayındaki 20 günün 12’sinde sıcaklıkların 30 °C’nin üzerine çıkması, tahılların başaklanma döneminde ciddi stres oluşturdu.

Verim düşüşü riski:

Türkiye Ziraat Odaları Birliği’nin sahadan topladığı verilere göre buğdayda %20–30, arpada ise %25’e kadar verim kaybı bekleniyor. Kıraç alanlarda kayıpların %60’a kadar ulaşabileceği ifade ediliyor.

Yağışlı gün sayısı azaldı:

2025 yılı değerlendirmeleri, Şanlıurfa, Mardin, Diyarbakır ve Batman’da yıllık yağışlı gün sayısının 10–15 gün azaldığını ortaya koyuyor. Bu azalma, bitkilerin çıkış, kardeşlenme ve boylanma dönemlerinde kritik su eksikliğine neden oldu.

Çiftçi üzerindeki yük artıyor:

Ziraat odaları ve üretici birlikleri, bölgenin son 50 yılın en kurak tarım sezonunu yaşadığını bildirdi. TARSİM kapsamı dışında kalan üreticiler için ekonomik riskin %50’nin üzerinde olduğu belirtiliyor.

---

“Bu Yalnızca Çiftçinin Sorunu Değil”

Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesi Öğretim Üyesi ve TEMA Vakfı Şanlıurfa İl Temsilcisi Prof. Dr. Ali Rıza Öztürkmen, yaşanan durumun yalnızca üreticiyi değil, sofradaki ekmeğin geleceğini de tehdit ettiğini vurguladı.

Öztürkmen, kurumları ve yerel yönetimleri acil önlem almaya çağırarak şu önerileri sıraladı:

* Sürdürülebilir su yönetimi: Basınçlı sulama sistemleriyle %35 su tasarrufu, kapalı kanal sistemiyle %20 buharlaşma kaybı azaltımı sağlanabileceğini belirtti. Yeraltı su seviyelerinin son 10 yılda 3–7 metre düştüğünü hatırlattı.

* Toprak koruma uygulamaları: Anız yakımının denetlenmesi, malç uygulamalarıyla toprakta %15–20 nem tasarrufu, nadas alanlarının azaltılması ve alternatif ürün desteklerinin artırılması gerektiğini ifade etti.

* Çiftçiye eğitim ve destek: Erken uyarı sistemlerinin yaygınlaştırılması, iklim riskine karşı bölgesel destek paketleri ve TARSİM’in kuraklık teminatını genişletmesi önerildi.

* İklim uyumlu tarım politikaları: Kuraklığa dayanıklı çeşitlerin geliştirilmesi, tarla su verimi izleme sistemleri ve kısıtlı suya göre ürün deseni planlamalarının yapılması gerektiği vurgulandı.