1.    GİRİŞ

Güneydoğu Anadolu Bölgesi, Dünya Bankası “Krizler Sonrasında Türkiye’de Yoksulluk ve Yoksullukile Baş etme” Araştırma Raporu’na göre Türkiye’deki aşırı yoksulluğun en çok yoğunlaştığı bölgedir. BölgeTürkiye ortalamasının yaklaşık dört katı bir yoksulluk oranıylamevsimlik tarım işçiliğiile diğer bölgelere geçici insan göçüne sebep olmaktadır.

Günümüzdetüm dünyayı etkisialtına alan küreselleşme ve bu küreselpoli- tikalar sonucu uygulanan neo-liberal stratejiler üretimbiçimlerini ve üretimpoli- tikalarını dünyaçapında önemli ölçüdedeğiştirmiştir. Etkilerini genellikle kırsal alanda hissettiren gelişimve değişimler Türkiye’de, özelliklede Güneydoğu Anado- lu ve Doğu Anadolu bölgelerinde etkili olmaktadır. Bölgelerde yaşayan ve tarımsal faaliyet gösteren küçük üreticiler bu dönüşümlerin sonucuolarak üretim aşamala- rından çekilmekte ve varsasahip oldukları arazileri elden çıkarıp mevsimlik tarım işçisi olarak çalışmak zorunda kalmaktadır.

Tarımsal yörelerdeki mevsimsel etkiler nedeniyle işgücüarz ve talebiarasın- daki farkı kapatmak amacıyla yaşanan hareketlilik olarak tanımlanan mevsimlik tarım işçiliği diğeradıyla mevsimlik göç, ülkenin farklıbölgelerde yetiştirilen çeşitli tarım ürünleri sebebiyle ilkbahar,sonbahar ve yaz aylarında yoğunlaşmaktadır.

Mevsimlik tarımişçiliği hangi gerekçeye dayanırsa dayansın bu tür çalış- manın sürdürülmesindeki temel etken,işçilerin yaşadıkları yerlerde hayatlarını düzgün bir şekildesürdürebilecek bir gelirdenyoksun olmalarıdır.

Şekil 1Tarlalarda çalışmaya giden mevsimlik tarım işçileri

Türkiye’nin değişik illerinden yaklaşık on ay boyunca yaşadıkları illeri terk ederek Türkiye’de tarım üretimine katkı sunmak amacıyla 1 milyona yakın bir nüfusun mevsimlik tarım işçisiolarak çalıştığı kabuledilmektedir. Şanlıurfa başta olmak üzere Adıyaman, Diyarbakır, Siirt, Batman, Mardin, Şırnak gibi illerden mevsimlik tarım işçileri ilkbahardan- sonbahara kadar ki zaman süreciiçerisinde Türkiye›nin farklı bölgelerine çalışmaya gitmektedirler.

Mevsimliktarım işçiliği Türkiye’deki güvencesi en az olanve bununla bera- ber en çok can kaybının yaşandığı çalışma alanlarından biridir. Bu alanın birçoksorunu olmakla beraberher geçen gün bu sektörün sorunları katlanarak çoğalmak- tadır. Bu durumlar sektörün sorunlarına acilençözüm üretilmesi gerektiği gerçeği- ni gözler önüne sermektedir.

2.    AMAÇ VE YÖNTEM

1.1.        AMAÇ

Türkiye’de mevsimlik tarım işçileri üzerine yapılan araştırmalar sektörün büyüklüğüne nazaran oldukçaazdır. Konu ile ilgilison yıllarda sayılarıartan bir biçimde çalışmalar yapılsa da konuya dair Türkiye kamuoyunun bilgisi oldukça sınırlıdır.

Her yıl Şanlıurfa’dan 300 bin civarındainsan mevsimlik tarım işçisi olarakTürkiye’nin dört bir tarafına dağılmaktadır. Bu rapor, Şanlıurfa özelinde mev- simlik tarım işçilerinin sorunlarını ve bu sorunların çözümüne dair önerileri yerinde ve muhatabından öğrenmek, durumu yerinde gözlemlemek amacıyla hazırlanmıştır.

Mevsimlik tarımişçiliği, bünyesinde ciddisorunlar barındıran sosyo-ekono-mik bir olgudur. Mevsimlik tarım işçilerinin ulaşım,eğitim, sağlık, barınma,sosyal güvenlik, düşük ücretler, çalışmakoşulları ve dışlanma gibi sorunları, ancaktrafik kazaları sonucunda ortayaçıkan toplu ölümlerle kamuoyunda gündem olmakta; daha sonra ise unutulmaya yüz tutmaktadır. Bugüne kadar konuyla ilgili tespit- ler ve tedbirler yetersiz kalmıştır. Raporumuz Türkiye’demevcut olan bu soruna dikkatleri daha da çekmek ve sorunun ortadan kaldırılmasına katkı sunmak hedefini gütmektedir.

1.2.        YÖNTEM

Raporumuza konu olan ailelerin hepsi Şanlıurfa’da ikamet etmektedir. Bu araştırma açısından bir kısıtlama olarak görülse de,konu ile ilgiliyapılacak bir ön araştırma ile Türkiye’de tarımda mevsimlik tarım işçilerinin büyük bir kısmınınŞanlıurfa’da ikamet etmekte olduğunugöstermektedir. Bu ailelerin büyük bir kısmıiçin mevsimlik tarım işçiliği tek gelir kaynağıdır denilebilir.

Mevsimlik işçilerin çalışma yerleri, şartları ve hayat standartlarını izleme amacıyla 28 Mayıs-07 Haziran2021 tarihleri arasında yapılan saha çalışmalarında Osmaniye, Niğde, Nevşehir,Kırşehir, Yozgat, Afyon,Burdur, Isparta, Denizli, Manisa, Bursa, Eskişehir, Bolu, Ankara, Aksaray, Konya,Adana ve Hatayolmak üzere toplam 18 il ziyaret edilmiştir. Bu kapsamda 300’ünüzerinde aile ile yüz yüzegörüşmeler yapılarak sorunları ve sıkıntıları dinlenmiş, bireylerin soruna çözüm önerileri de not edilmiştir.

Şekil 2 HÜDA PAR Şanlıurfa İl Başkanlığı Mevsimlik Tarım İşçileri İzlemeHeyeti tarım işçilerini dinlerken

Mevsimliktarım işçiliği üzerinde yaptığımız bu araştırmada aile bireylerinin hemen hemen hepsinin işçiolarak ortamda var olduğu görülmektedir. Bu anlamda mevsimlik tarım işçiliği bir hane aktivitesi olarak karşımıza çıkmaktadır. Bundan ötürü araştırmamızda aileden söz etmemiz yerinde olacaktır.

Şekil 3 Tarım işçilerini ziyaret eden HÜDA PAR heyeti

Raporda,HÜDA PAR Şanlıurfa İl Başkanlığı Mevsimlik Tarım İşçileriİz- leme Heyetinin elde ettiği ve kayıt altına aldığı verilerkullanılmış, heyetin saha araştırmaları yaparken ve görüşmeler sırasında çektiği fotoğraflar kullanılmıştır.

Şekil 4Tarlalarda çalışanişçileri ziyaret eden Şanlıurfa HÜDA PAR İl Başkanı Emin ÖZASLAN ve tarım işçileri

2.      İZLENİMLER VE GENEL TESPİTLER

Burapor mevsimlik tarımişçilerinin sorunlarına bir bütün halindeba- kılması gerektiğini, sorunun çözümünün sadecebelli bir alandaki iyileştirme-ler ile gerçekleştirilemeyeceğini ifadeetmektedir.

Memleketimizin önemli sorunlarından biride hiç kuşkusuz mevsimlik tarım işçilerin yaşadıkları sorunlardır. Her yıl yüz binlerce insanhayatlarını devam ettir- dikleri yerlerdenuzak şehirlere çalışmaküzere sezonluk işçi olarak gitmektedir. Bu zorunlu ve geçicigöç durumu birçokproblemi beraberinde getirmektedir. HÜDA PAR Şanlıurfa İl Başkanlığı Mevsimlik Tarım İşçileriİzleme Heyeti tarafından sa- hada birebir görüşmeler ve izlenimler sonucu bu işçilerin yaşadığı birçok sorun tespit edilmiştir.

2.1.        Mevsimlik Tarım İşçilerinin Karşılaştıkları Sorunlar

a.    Ulaşım Sorunları

Bu sorunların ilki mevsimlik tarım işçilerinin bulundukları şehirlerden ça-

lışmak üzere gittikleri yerlere intikal ederkenyaşadıkları sorunlardır. Bazıişçiler güvenli olmayan araçlarla seyahat etmek zorundaoldukları için trafikkazalarında can vermekte bazıları dayaralanmaktadır.

Mevsimliktarım işçilerinin baharve yaz aylarında özellikle ülkemizin Doğu ve Güneydoğu bölgelerinden çalışacakları bölgelere ulaşmakiçin transit gibi araçla- rı kullandıkları ve ulaşım masraflarını azaltma adına bu araçların kapasitesinin çok üzerinde, adeta istiflenerek yolculuk yaptıkları bilinenbir gerçektir.

Mevsimlik tarımişçilerinin bu yolculukları genellikle aile halindeve gece ka- labalık gruplareşliğinde, eşya, araç ve gereçleriyle olmakta ve genelde20-25 kişilik gruplar 17 kişi kapasiteli minibüslerle yolculuk etmektedir. Bu durumda meydanagelen kazalarda ölü sayısı oldukçafazla olmaktadır. Kamuoyuna ve medyaya yan- sıyan bu kazalar sonrasında alınan geçici tedbirler kısa süre sonraunutulmakta ve sorun olduğu gibi gelecek yıllara taşınmaktadır.

b.   Eğitim Sorunları

Mevsimliktarım işçilerinin eğitimile ilgili iki temel sorunları bulunmakta- dır. Bunlardan birincisi, tarım sektöründe çalışan işçilerin çalıştıkları bu iş kollarıile ilgili yeterlibilgi ve eğitimesahip olmamasıdır. Tarım sektöründeki hızlı ma- kineleşme, bu alanda çalışanişçilerin de belirliniteliklere sahip olmasınıgerekli kılmaktadır. Fakat tarımsektöründe çalışan işçilerin niteliksel gelişimi ileilgili bir eğitimfaaliyetinin olmaması hergeçen gün mevsimlik tarım işçilerinin elinidaha da zayıflatmakta ve haklarının iyileştirilmesi ile ilgili kalıcı çözümlere ulaşılmasını daha da ötelemektedir.

Mevsimliktarım işçilerinin eğitimile ilgili bir diğer sorunuda çocuk ve genç- lerin örgün eğitiminde yaşananaksaklıklardır. Sezonluk olarak farklı yerlerdebulu- nan aileleradeta göçebe hayatı yaşamakta, bu nedenle çocuklarokula gidememekte ve eğitim alamamaktadırlar. Çocuklar, LGS, YKS vs. sınavlara hazırlanamamakta ve çok sayıdaöğrenci bu sınavlaragirememektedir. Çocukların gün boyu işçi olarak çalışmaları da bedenenyorgun olmalarına sebepolmaktadır. Bu durumdaçocuklar sınav hazırlıklarında yeterli performansı sergileyememektedir.

Şekil 5 LGS’ye hazırlanması gereken çocuklar tarlada çalışıyor.

Mevsimliktarım işçileri 5-6 ay boyuncatarım alanlarında sürekliyer değiş- tirmektedir. Mevsimlik tarım işçileri ailelerive bir kısım akrabalarıyla birlikte göç olayını gerçekleştirdiklerinden dolayı çocuklar okuldan alınarak aileleriyle birlikte erken yaşta çalışma alanlarına gelmekteve aileleri ile beraber çalışmaktadır. Bu ne- denle lise ve üzerieğitime devam eden çocuklar oldukçaaz olmaktadır.

Şekil 6 Ortaöğretim ve üzeri okullara devam etmesi gerekenve manevi eğitimeihtiyaç gören çocuk ve gençler tarlalarda aylarca eğitimden uzakbir şekilde çalışmaktadır.

AyrıcaKur’an-ı Kerim Kursları gibi manevi yöndençocukların gelişimine katkı sunacakimkânların da bulunmaması, çocukları manevi yöndenzayıf bırak- makta ve dini eğitimaçısından yetersiz kalmalarına sebep olmaktadır.

c.    Barınma Sorunları

Mevsimlik tarımişçilerinin barınma ve çalışma ortamı,hıfzıssıhha/sağlığa uy- gunluk koşullarından ve sağlıklı yaşam ortamlarından çok uzaktır. Mevsimlik tarım işçileri, çoğunlukla tarlalarda, altyapısı olmayançadır ya da barakalarda elektrik,su, kanalizasyon, çöp toplama imkânları olmadan yaşamlarını devam ettirmek zorunda kalmaktadırlar. Çadırlar,genelde dar ve toprak zeminüzerinde kuruludur. Atıksu- ların çoğu zaman açık alanlara bırakılması, sağlıklı banyo ve tuvaletlerin olmaması, fare, yılan,akrep, kırkayak, sivrisinek vb. böceklerin yaşamortamında bulunması, sağlıksız içme ve kullanma suyu, sağlıklı saklanamayan ve korunamayan gıdaların durumu, yaşanılan ortamın ne kadar sağlıksız olduğunu ortaya koymaktadır.

Çoğu zaman bu çadır alanlarının elektrik ve suyu bile yoktur. Temiz su ihti- yacı yakındakibir yerden su taşıyarak karşılanmaktadır. Yağışlı havalarda çadırların toprak zemini çamurlaşarak, balçık halini aldığı aileler tarafından belirtilmektedir.

Çalışma alanlarına yakın yerlerde bulunan sulama kanallarında yeteri kadargüvenlik önlemleri alınmamaktadır. Bu durum heryıl mevsimlik tarımişçisi onlar- ca çocuğun bu kanallarda boğularak ölümüne sebep olmaktadır.

Şekil 7 Adeta bir çadır kentiandıran, işçilerin yaşamlarını zor şartlar altındadevam ettirdiği alanlar

Şekil 8 Mevsimlik tarım işçilerinin kaldığı çadırlar

d.   Sağlık Sorunları

Mevsimliktarım işçilerinin yaşadıkları kötü koşullara sahipalanlar, değişiksağlık sorunlarına davetiye çıkarmaktadır. Evsel atıkların toplandığı alanların mev- simlik tarım işçilerinin yaşadığı alanlarda olması,hayvanların çadır alanlarında işçi- lerin kaldığıalanlarda olması, içmesuyu ve temizsu temininin zorluğugibi sebep- ler işçilerin ve özellikle çocukların sağlık sorunları yaşamasına neden olmaktadır. Bununla birlikte, yemek yapılanalanların dışarıda olmasınedeniyle çeşitli bakteri-lerin yemeklere karışmasıyla çeşitli hastalıklar da kaçınılmaz olmaktadır.

Mevsimlik tarım işçilerinin barınmave çalışma koşullarıhijyen koşullarından oldukça uzak ortamlarda bulunmaktadır. Genellikle alt yapısı bulunmayan ve top- rak zemin üzerine kuruluçadırlarda yaşayan işçilerevsel atık ve atık sular nedeniyle rahatsızlanmaktadır. Korunmasız çadırlarda yaşayan mevsimlik tarım işçileri yılan,akrep, böcek sokmalarıyla zehirlenmelere de maruzkalmaktadır. Dahası on iki sa- atiaşan çalışma süreleriile işçilerin sıcaktaçalışmaktan kaynaklanan sorunları da bulunmaktadır.

İşçilerin bulundukları alanların yerleşim yerlerinden uzaklığı ve sağlık güven- celerindeki problemler sağlıklı tedavi olanağını da olumsuz yöndeetkilemekte ve hastaların sağlıklı tedavi olabilmelerini engellemektedir.

Mevsimlik tarım işçileri tarımda kullanılan kimyasallara da doğrudan maruz kalmakta ve durum birçok sağlık sorununa davetiyeçıkarmaktadır.

Şekil 9 Hasta tarım işçileri sağlıklı bir tedavi ortamından da oldukça uzaktır

e.    Yevmiye/GünlükÜcret İle İlgili Sorunlar

Mevsimlik tarım işçilerinin uzun çalışma saatleri ve çalışma koşullarının zor-luğuna rağmen hak ettikleri ücretlere kavuşamadıkları belirtilebilir. Zamanında alı- namayan ücretlerin yanısıra cinsiyet ve yaşa görefarklılık gösteren ücretler günlük ücret ile ilgilidengesizlikler olarak karşımıza çıkmaktadır. Ayrıca aracılar tarafından işçi ücretleri üzerindeyapılan kesintiler mevsimlik tarım işçilerinin ücretlendiril- mesi ile ilgili sorunlar içindedir.

Mevsimlik tarım işçilerinin çoğu günlerce günlük yevmiyelerini bile bilmeden çalışmaktadırlar.

f.      Sosyal Dışlanma Sorunu

Mevsimlik tarım işçileri çalıştıkları bölgelerde genellikle “öteki” veya “ya- bancı” olarakgörüldüklerini belirtmektedirler. Bu durum bazenfiziki saldırılara dahi varabilmektedir.

Kültür, eğitim, dil, etnik kimlikfarklılıkları bu algıyıbeslemekte ve ülkenin doğusunda ve Suriye’nin Kuzeyinde var olan durumlar ortamı daha da gergin hale sokmaktadır.

Bu durumların yaşanmasında iki taraflı ulusçu/ırkçı anlayışların oluşturdu-ğu faşizan çıkışların etkisi de unutulmamalıdır.

g.    Sosyal Güvenlik Sorunları

Türkiye’de tarımda çalışankesime yönelik ilk sosyal güvenlikuygulaması, 1983 yılında kabul edilen2925 sayılı “Tarım İşçileri SosyalSigortalar Kanunu” dur. Mevsimlik olaraktarım işinde çalışanların isteğe bağlı olaraksigortalı olabilmeleri- ne haktanıyan bu kanun,tarım işçilerinin işverenkatkısı olmaksızın sigortalı ola- bilmelerini sağlamayı amaçlamıştır. Fakat sigorta primlerinin yüksekliği dolayısıyla uygulamada pek ilgi görmemiştir.

Mevsimliktarım işçilerinin sigortasız olarak çalışmaları birçoksorunu bera- berinde getirmektedir. Mevsimlik tarım işçileri hem sürekli ikametyerlerinde hem de gittikleri yerlerde sağlık problemi ile karşılaştıklarında tedaviolmak amacıyla sağlık kuruluşlarından tam anlamıyla faydalanamamaktadır.

Çalışmakoşulları oldukça ağırolan mevsimlik tarımişçilerinin yaptıkları iş üzerinden bir sigortaları bulunmaması nedeniyle çalıştıkları süre içerisinde başları- na gelebilecek bir iş kazası,meslek hastalığı ya da ölümhalinde herhangi bir sağlık güvenceleri yoktur. Herhangi bir sağlık güvencesine sahip olabilmeleri içinprim- lerinin ya bir işveren ya da kendileri tarafından ödenmesi gerekenmevsimlik tarım işçileri; aldıkları ücretlerin düşüklüğü nedeniyle zorunlu ihtiyaçlarını bile karşıla- makta güçlük çekmekte ve dolayısıyla prim ödeyememektedir.

Türkiye’de sosyal güvenceanlamında mevsimlik tarımişçileri için yapılmış düzenlemeler olmaklaberaber, bu düzenlemeler reelyaşam alanında karşılaşılan zorluklar tam hesap edilmeden yapılmıştır. Mevsimlik tarımişçileri için oluştu-rulması gereken sosyalgüvencelerin işçilerin içindeyaşadıkları şartlar gözönüne alınarak düzenlenmesi gerekmektedir.

2.2.        Çocuk Mevsimlik Tarım İşçileri

Tarım sektöründe çalışankişi sayısının yarıyayakını mevsimlik tarımişçisi olarak çalışmaktadır. Bu işçilerin de yarıya yakını 18 yaş altı çocuklardır. Mevsimlik tarım işçiliği yapılan alanlarincelendiğinde en fazla karşılaşılan kesim maalesef ço- cuklar olmaktadır. Çocuk sayısını kadınlar ve daha sonradayetişkin erkekler takipeder. Bu durum bile mevsimlik tarımişçiliği yapan çocukların sayısal fazlalığını ortaya koyması açısından önemlidir.

Tamamen sağlıksız koşullaraltında yaşamlarını sürdürmek zorunda kalan bu çocuklar günde yaklaşık 12 saat boyuncabeden güçlerinin çok üzerinde bir gayret sarf ederek çalışmak zorundakalmaktadırlar. İş Kanunu’na göre “15 yaşınıdol-

durmamış çocukların çalıştırılması yasaktır.Ancak uygulamada 15 yaş altı binlerce çocuk mevsimlik tarım işçisiolarak aileleriyle birlikteçalışmaktadır.

Şekil 10 Küçük yaşlarda aileleri ile beraber çalışan çocuklar

Şekil 14 Tarlalardayaşının çok üzerinde işler yapmak zorundakalan mevsimlik çocuk tarım işçileri

Mevsimlik tarım alanlarında henüz çalışamayacak fakat annelerinin de işçi olarak çalışmasından dolayıtarım alanlarını kendileri için oyun alanlarına çevir- miş binlerce çocukvardır. Bu çocuklar bu alanlarda temizortamdan uzak, her türlü hastalığa davetiye çıkaranbir yaşam sürmekzorunda kalmaktadır.

Şekil 11 Çıplak ayaktarım alanlarında oynayançocuklar sağlıklı yaşamkoşulların- dan uzak bir hayat sürmektedir.

2.3.        Kadın Mevsimlik Tarım İşçileri

Mevsimlik tarımişçiliğinde çocuklardan sonraen zor rol şüphesiz kadınların- dır. Tarlada gün boyuişçi olarak çalışmakzorunda kalan kadınlar bu görevleriyle beraber çamaşır ve bulaşık yıkamak,yemek yapmak, çocuklarla banyo için ilgi-lenmek, su taşımak, kalınan yerin temizliği ile ilgilenmek gibiişlerle de meşgulolmak zorundadır.

Mevsimlik tarım yapılan iş alanlarındaki şartlaren fazla çocukları ve kadınları etkilemektedir. Kadınlar sabahtan akşama kadar tarlada çalışmaktadırlar. Tarladan dönünce de yemek yapma,barındıkları yerleri temizleme, çamaşır yıkama vb. iş- lerle meşgul olmaktadırlar. Gece yarılarına kadar ayakta olan kadınlar,çocuklarıyla da yeteri kadar ilgilenememektedirler. Bu durum uzun sürede çocuklarüzerinde olumsuz etkiler oluşturabilecek bir olgudur.

Şekil 12 Mevsimlik tarımişçisi kadınlar tarladaçalışmak dışında ev işleriyle de meş- gul olmak zorundadır.

Tarım işçisi kadınlarzor şartlar altındatarlalarda bebekleri ile beraber çalışırken, küçük yaştaki çocuklar da aynı tarlalarda büyüklerin yapabilecekleri işlerde çalış- mak zorunda kalmaktadır. Aynı zamanda mevsimlik tarım işçisi kadınların yaşa- dığı ölü doğumoranının yüksekliği çalışmazorluğunu ortaya koymasıaçısından önemlidir.

Şekil 13 Tarımişçisi kadınlar zor şartlar altındabebekleri ile beraberçalışırken, kü- çükyaştaki çocuklar da aynı tarlalarda büyüklerin yapabilecekleri işlerdeçalışmak zorunda kalmaktadır.

3.      İŞÇİLERİN ŞANLIURFA DIŞINA ÇIKMALARININ SEBEPLERİ

1.   İşsizlik

2.   Şanlıurfa’da günlük yevmiye fiyatının düşük olması

3.   Arazi sahiplerinin tarımsalfaaliyet için su bulamaması

4.    Arazi ve sulama imkânıolmasına rağmen elektrik, gübre, akaryakıt vb. maliyetlerin yüksek olması

5.   Köylerde ikamet edenlerinişleyecek arazilerinin olmaması

1.    İşsizlik

Türkiye’nin en gençnüfusuna sahip olanŞanlıurfa’da işsizlik oranı resmi ra- kamlara göre %25-30 arasıgözükse de gerçekhayatta işsizlik bu rakamların çok üzerindedir. İşsizlik, mevsimlik işçi sorununun en temel kaynağıdır.

2.    Şanlıurfa’da günlük yevmiye fiyatlarının düşük olması

Günlük yevmiye fiyatları asgari 100-TL olmasıgerekirken normal şartlarda uygulamada olan fiyat 55-60 TL’dir. Dışarıya giden işçiler ise gittikleri yerlerde 90-100 TL civarında yevmiye ile çalışmaktadırlar. Şanlıurfa’da çiftçilerin büyük bir kısmı Ziraat Odası’nın belirlediği yevmiye fiyatının çok altında rakamlaraiş vermektedirler.

3.    Arazi sahiplerinin tarımsal faaliyet için su bulamaması

GAP, söz verilensürede bitiril(e)mediği içinsulanabilir arazilerin büyükbir kısmı hâlâ su beklemektedir. Kurutarım ve yüksekmaliyetlerle elde edilenürünler, yapılan masrafları karşılayamamaktadır. 300 dönüm arazisi olmasına rağmen mev- simlik işçi olarak başka şehirlere giden aileler bulunmaktadır.

4.    Arazi ve sulamaimkânı olmasına rağmenelektrik, gübre, akaryakıt vb. maliyetlerin yüksek olması

Çiftçi olup üretim maliyetlerinin yüksek olması nedeniyle köylerindeki tarla- larını bırakıpmevsimlik işçi olan insanların sayısıda oldukça fazladır. GAP kapsa- mında suya kavuşanyerlerde ise sulamabirlikleri arasında ciddi fiyat farklarıvardır. Bazı bölgelerde 100 TL olansu bedeli, birbaşka bölgede 400TL civarındadır.

5.    Köylerde ikamet edenlerin işleyecek arazilerinin olmaması

Köyde ikamet ettiği halde bir karış toprağı olmayan insanlar vardır. Aynıköyde ikamet eden bazı köylülerin binlerce dönüm arazisivarken kimi köylülerin bir karış toprağı dahi yoktur.Bölgenin sosyo-politik yapısından kaynaklanan bu durum, ciddi araştırmalara konu olabilecek bir gerçektir.

5.   İŞÇİLERİN ŞANLIURFA’DA KALMALARI İÇİN YAPILMASI GE- REKENLER VE BAZI ÖNERİLER

1.     İşsizliği azaltmaya yönelik tedbirler geliştirilmeli ve istihdamı ar- tıracak yatırımlara destek verilmelidir.

2.     Organize sanayi bölgelerinde yatırımcılara her türlü kolaylık sağ-lanmalı ve teşvikler verilmelidir.

3.     Organize sanayibölgelerinde alt yapıparası alınmamalı ve yatı- rımcı teşvik edilmelidir.

4.     Organize Sanayi Bölgesive diğer bölgelerde belli bir sayınınüze- rinde işçiçalıştıracak olan yatırımcıdan 1 yıl boyunca hiçbirvergi alınma- malıdır.

5.    Genç girişimcilere her türlü destekverilmelidir. Örneğin;Şanlı- urfa’nın meşhur biberini işleyipkatma değeri yüksekbir ürün olanpul bibere (isot) veya biber salçasınaçevirerek ihracat yapabilecek genç girişimciler var- dır. Bu girişimcilere çalışma ofisleri tahsis edilmeli, tablet/bilgisayar, internet ağı ve ticariyazılım programları gibihususlarda maddi ve teknik açıdan destek sağlanmalıdır. Girişimci gençler,tarladan aldıkları biberi;isot, biber salçası, kurutmalık vb. şekillerde işlemek üzere ev hanımlarına verebilir, onlar için de bir gelir kapısıoluşturabilirler. Ayrıca eldeedilen ürünlerin internet ortamında pazarlanması için çalışmalar yapılmalıdır. Böylece hem girişimci- ler hem de ürünün işlenmeaşamalarında emek sarfedenler kazanacaktır.

6.    Mevsimlik işçiler içerisinde en çok dezavantajlı durumda olanlar ise kadınlar ve çocuklardır. Bu kesime yönelik de şöyle bir proje yapılabilir: Köylerde ikametedenlerden mevsimlik işçiolarak başka yerleregiden aileye 2 tane süt ineği verilebilir. Bundan elde edilengelir 2 yıl boyunca evinha- nımına verilerek aile bütçesine katkısunmasına imkân sağlanabilir. 2 yılın sonunda doğanyavrular aileye bırakılarak 2 inek başkabir aileye verilebilir. Bu döngü, her iki yılda bir aynı usullebaşka ailelere verilerek devam ettirile-

bilir. Buuygulama, birkaç yıl içinde ev hanımlarının küçük çapta bir çiftlik sahibi olmalarına vesileolacaktır. Bu uygulama, işsizlik ve geçimsorununa yerinde ve kalıcı çözümler sunacağıiçin hayvancılık gelişecekhem aileler hem de memleket kazanacaktır.

7.     Mevsimlik işçiolup köyde oturanfakat bir karıştoprağı olmayan aileler için Ceylanpınar TİGEM çiftliğinde 50 dönüm arazi yıllık 5 bin TL kirabedeli karşılığında tahsisedilebilir. Bu uygulamaile aileler kira-ladıkları araziyi işleyerek hem geçimlerini sağlayabilir hem de üretecekleri alternatif ürünlerle memlekete katkı sunabilirler.

8.     Ziraat Odasının her yıl belirlemiş olduğu yevmiye fiyatlarınınŞanlıurfalı çiftçiler tarafından eksiksiz, tam ve zamanında verilmesi, mev- simlik işçilerin dışarıya gitmesini önleyecektir. Çiftçilerimiz bu konudaçok daha duyarlı olmalıdırlar.

9.     Hilvan ve Siverek ilçeleri, barajın hemen dibindeolmalarına rağ- menhâlâ oralar için herhangi bir adım atılmamıştır. Kuru tarımın gelirimaalesef çiftçilerin masraflarını karşılayamamaktadır. Söz konusu bölge- lerdeki sulama sorunlarının giderilmesi için GAP bir an öncebitirilmelidir.

10.                       Sulama birlikleri arasındaki fiyat farkları ortadankaldırıl- malıdır. En asgari su fiyatı baz alınmalıdır. Batıdakibölgelerde en ucuz sulama ücreti neyse Şanlıurfa’da da bu fiyatuygulanmalıdır. Devlet vatan- daşa müşteri gözü ile bakmamalıdır. Devletinkendisi de bir ticari kuru-luşgibi hareket etmemelidir. Bazı bölgelerdeki sulamamaliyetlerini devlet kendisi karşılamalıdır.

11.                       Çiftçilerin girdi maliyetleri çok yüksektir. Gübre,ilaç, to- hum, akaryakıt, elektrik vb. giderlerçok pahalıdır. Bazı iş kollarında faali- yet gösterenlerin ve marinalarda yatlarıolanların kullandıkları akaryakıttan “Özel Tüketim Vergisi” (ÖTV) alınmadığı bilinmektedir. Ancak üretenve emek sarf edençiftçiye verilen akaryakıttan ÖTV alınması çiftçiyi mağdur etmektedir. Çiftçilerin girdi maliyetlerini düşüren bir tarım politikasına ihtiyaç vardır. Kendi imkânları ile kuyu açan çiftçiler ise yüksek elektrik faturalarının altındaezilmekte ve bu durumda derdinianlatabilecek hiçbir merci de bulamamaktadırlar. İktidarmilletvekilleri de bu konuda sınıfta kalmışlardır. 100 dönüm arazi ekip de 130 bin TL elektrikfaturası öde- mekzorunda bırakılan çiftçi,masraflarını nasıl karşılayabilecek?

12.                        Mevsimlik işçi olarakseralarda çalışıp maddiimkânsızlık-

tan dolayı sera kurma imkânı olmayanlar için devlet desteği ile 2-3 dö- nümlük seralaranahtar teslimi yapılıpbu ailelere verilebilir. Masrafı da anaparaolarak faizsiz 3 yıl sonrageri ödemeli olmalıdır. Bu uygulama ile aileler kendi işlerinin sahibiolacaklar ve anahtarteslimi aldıkları seranın maliyetini 3 yıl sonra çok rahat bir şekildeödeyeceklerdir.

13.                       Şanlıurfa’daki bazıçiftçiler iletişimsizlikten dolayıçalışacak ailelere ve işçilere ulaşamamaktadır. Bu gibidurumlar için işçive işvereni buluşturacak bir iletişim platformu kurulmalıdır. ZiraatOdası bünyesinde kurulacak bu ağ “Mobil” bir uygulama ile telefonlara çok rahat indirilebi- lir. Ya da e-devletplatformu üzerinden yenibir uygulama açılabilir. Böy- lece Şanlıurfa’da işçiarayan çiftçi ile iş arayanmevsimlik işçi çok rahat bir şekilde iletişime geçebilirler.

6.   ZORUNLU SEBEPLERDEN DOLAYI MEVSİMLİK İŞÇİ OLANLA- RIN YAŞAM STANDARTLARININ YÜKSELTİLMESİ İÇİN YAPILMASI GEREKENLER

1.    Gidişlerde işçilere koltuksayısına göre yolculuk yapabilmeleri için harcırah(yol masrafı) desteği verilmelidir.

2.    Belirli bölgelerde ‘KonteynırKentler’ kurulmalıdır. Elektrik, su, tuvalet ve banyo ihtiyacı için önceden hazırlıklar yapılmalıdır.

3.    Öğrenciler için mobilokul ya da en yakınokula servisle ulaşımimkânı sağ- lanmalıdır.

4.     Yevmiye fiyatlarıher yıl sezondan önce belirlenmeli ve duyurusu yapılmalıdır.

5.     Her il ve ilçedeMevsimlik İşçi DestekBirimi kurulmalıdır.

6.    Mevsimlik işçilere has, sigorta desteğiiçin uygun fiyatlıbir matrah belirlen- melidir. (Örneğin; kişibaşı 200 TL)İşçi çalıştıran çiftçide bu yükün altında ezilmemelidir.