Taş, insan yaşamında barınmadan korunmaya, duygularını, mesajlarını geleceğe aktarmadan, takı ve aksesuar olarak uygarlıkların değerine değer katan en önemli malzemeler olmasından, sonsuzluğun, güvenin simgesi olarak tarihsel çağlar boyunca insanla bütünleşen bir malzemedir.
Yaşam alanlarına ve yapılara estetik, dayanıklılık ve modernlik sağlayan doğal taşların hayatın bir parçası haline gelmesi sonucu artan ilgi ve talep doğrultusunda doğal taş üretimi de aynı oranda artış göstermiştir. İnsanlar tarafından bilinen ve kullanılan en eski inşaat malzemelerinden biri olduğu gibi mimarlık ve sanat, aynı zamanda doğal taşların kullanım alanlarıdır.
Yeryüzünde uygarlıkların varoluşundan bu yana takı ve aksesuarların değerine değer katan en önemli malzemeler hiç şüphesiz ki değerli taşlar olmuştur. Göz alıcı renkleri ve parlaklıkları ile değerli taşlar, eski devirlerden bu yana insan yaşamının bir parçası olmuş, güzellik, zenginlik ve güç simgesi olarak kullanılmıştır. İnsanoğlunun değerli taşlara gösterdiği bu ilgi sadece bu taşlara sahip olma isteği ile kalmamış, onların özellikleri ile ilgili bilgi edinme yoluna gitmesine de sebep olmuştur. Hatta bu taşlarla ileri derecede meşgul olma ve onlara duyulan merak sonucunda taşlarla ilgili birtakım inanç ve adetlerde oluşmuştur. Edebi metinlerde duyguların düşüncelerin etkili bir biçimde ifade edilmesinde değerli taşların renk, şekil ve tesirlerinin yanı sıra haklarında çıkmış olan inanç ve adetlerde göz önünde bulundurulmuştur
Değerli ve yarı değerli taşlar; az bulunmaları, birbirinden güzel renkleri, parlaklığı, belirli fiziksel ve kimyasal ayrıcalıkları nedeniyle diğer taşlardan daha farklı öneme sahiptir. Değerli taşlar, tarih boyunca insanoğlu tarafından ilgi bulmuştur. İnsanların bu ilgisi, bazen onların zenginlik bazen de görsel ve duygusal değişim yaşattığına olan inançlarından kaynaklanmaktadır.
Yaptığımız bu çalışmada insanlık için çok önemli bir yer tutan taşları Değerli Taşlar (Kıymetli ve Yarı Kıymetli ) ve Doğal Taşlar olarak iki bölümde incelemeyi uygun bulduk. Çalışmamızın hazırlanmasında yararlandığımız kaynakların sahibi olan ve konu ile ilgili araştırma yapan değerli araştırmacılarımızı son bölümdeki kaynaklar kısmında belirttik ve bu sebeple bir kez daha kendilerine teşekkür etmeyi görev biliriz.
Mustafa PAKIR
1. DEĞERLİ TAŞLAR
Takı yapımında kullanılan altın, gümüş v.b. madenlerin yanı sıra en çok tercih edilen unsurlar, değerli taşlardır. Renk, biçim ve dokusal özellikleri ile son derece estetik ve ilgi çekici olan değerli taşlar, aynı zamanda takıların anlam ve önemini güçlendiren bir işleve de sahip olmuşlardır. İlkel topluluklardan itibaren taşlar; sığınma, siper, silah, büyü, inanç, iletişim, tedavi gibi konularda en değersizinden en değerlisine kadar insanoğlunun ve toplumların değişim, gelişim ve dönüşümü üzerinde sayısız faydalar sağlamıştır. Takıların ana malzemesi olan taşlar, bu yönleri ile dış dünya ile insan arasında maddi ve manevi olarak bir köprü olmuştur.
Değerli ya da yarı değerli taşlar, dünyada ve Türkiye’de Şüphesiz arz ve talep doğrultusunda gerçekten ciddi boyutlarda ticaretinin yapıldığı materyallerdendir. Yaşadığımız coğrafya ve çevresine baktığımızda, taşlar birçok yaşamış medeniyetler tarafından az çok işlenmiş ve kullanılmıştır. Bunlardan Hitit, Lidya, Frig, İyon, Urartu, Asur, Milet, Efes, Pers, Roma-Bizans, Mezopotamya, Orta Asya, Selçuklu, Osmanlı vd. devlet ve uygarlıkları saymak mümkündür. Gerek alet ve gereçler olarak, gerekse mücevher taşı malzemeleri olarak kullanılan bu değerli ve yarı değerli taşlar, bazen de sağlık ve inanç mitolojisinde yerini almıştır. İlk insanlar ve sonrasında yaşayan topluluklar bu taşların cansız olmayıp, saf bir ruha, bazı doğaüstü güçlere sahip ve sihirli olduğuna inanmışlardır. Bu tür mistik felsefeye bağlı olarak değerli ve yarı değerli taşlar, altın veya metallerle beraber tasarlanarak kullanılmıştır. Bu ögeleri Efes, Roma-Bizans, Selçuklu ve Osmanlı toplumlarında daha net görmek mümkündür (Selim, 2015: 55).
Değerli taş işçiliğine ait örneklerin Anadolu'da yapılan arkeolojik araştırmalar sonucunda tarih öncesi dönemlere dayandığı görülmektedir. Değerli taşlar tarih öncesi dönemlerde çoğunlukla ok ve mızrakların uç kısımlarında kullanılmışlardır.
YORUMLAR