‘’ En Hayırlı’’ ifadeleri insan ,iş ,olay veya hangi durum için kullanılırsa kullanılsın en iyi ,en doğru, en güzel olanla birlikte yerinde ve zamanındaki idealin karşılığıdır.
‘’ En Hayırlı’’ ifadeleri herhangi bir gruba, zümreye, kategoriye hasredilmeden insan hayatının her dönemini ve her yönünü içine alır.
En hayırlılardan olabilmek için hayırlı kurtuluşun ve değerli başarının gerekenleri vardır.
En değerli başarıya ve hayırlı kurtuluşa ermek isteyenlere Kur'an-ı Kerim'in reçetesi:
‘’İçinizde (insanları) hayra çağıran,
İyiliği tavsiye ve teşvik eden;
Kötülükten sakındırıp engelleyen bir topluluk bulunsun.
İşte onlardır başarıya/ kurtuluşa erenler.’’ Âl-i İmran 104
Rabbimiz Allah’a göre hayırlı olma ve şartları şunlardır:
‘’Siz, insanlar için çıkarılmış en hayırlı ümmet/toplumsunuz.
İyi/doğru ve güzel olanı ister, önerir, teşvik edersiniz;
Kötü, çirkin ve yanlış olanı da engellersiniz.
Allah’a inanır ve güvenirsiniz.
Şayet kitap ehli de inanıp güvenseydi, elbette kendileri için iyi olurdu.
İçlerinden mümin olanlar vardır. Fakat çoğunluğu yoldan çıkmış fâsıktır.’’ Âl-i İmran110
Bu ayet Yahudilerin, bizim dinimiz, sizin insanları kendisine çağırdığınız İslam dininden daha hayırlıdır, demeleri üzerine ayet-i kerime nazil olmuştur. Burada şu anlaşılmaktadır; Ey Muhammed Ümmeti, siz Allah'ın ezeli ilminde ümmetlerin en hayırlısısınız. Çünkü siz diğer ümmetlerden farklı olarak "emr-i bi'l-ma'ruf ve nehyi ani'l münker" vazifesiyle mükellef tutularak toplumun bozulmasına engel olmalı ve insanların hayra yönelik yaşamalarını sağlayarak "ümmetlerin en hayırlısı" mertebesine ulaşmalısınız. İnsanların hayırlısı insanlara iyilik edenlerdir, şerlileri de insanlara zarar verenlerdir. Bunu böylece bilip hayır cihetini seçmeli ve elden geldiği kadar hayır işleyip şerre (kötülüğe) izin vermemelidir. İnsanların, toplumların/ümmetlerin en hayırlısı olmanızı sağlayan ve riayet etmeniz gereken şartlar:
‘’İyi/doğru ve güzel olanı ister, önerir, teşvik edersiniz;
Kötü, çirkin ve yanlış olanı da engellersiniz.
Allah’a gereği gibi inanır ve güvenirsiniz.’’
Allah Rasulü Hz. Muhammed (a.s.v) Kur’an-ı Kerim’in en hayırlı inananı olarak ‘’hayırlı’’ kavramını çeşitli durumlar, olaylar, işler üzerinden açıklayarak detaylandırmış.
Allah Rasulü Hz. Muhammed (a.s.v)’ın ‘’ En Hayırlı’’ ifadelerini kullanımında zaman ve mekân unsurlarını dikkate alarak, muhatabın sosyopsikolojik ve sosyo-ekonomik durumlarına, ilgi alanlarına, öğrenme kapasitesine, kabiliyet ve anlayış derecesine, örf ve adetlerine, içerisinde bulunduğu toplumun veya topluluğun gereksinimlerine uygun cevaplar vermiş ve açıklamalarda bulunmuştur.
Rahman Allah’a gereği gibi inanıp güvenen insanların birçok işi hayırlı ve üstün olma vasfını hak edebilir. Ancak İslam dini her yönüyle en hayırlıya / en ideale ulaştırmayı hedeflediğinden insanın dünya ve ahiret taksimatıyla iç ve dış dünyaları arasındaki dengenin kurulabilmesi için bazen aileyi, bazen cihadı, bazen infakı, bazen eğitimi bazen ruhi ya da ahlaki amelleri, genellikle de toplumsal sorumlulukları ve optimum faydayı ön plana çıkararak teşvik etmiştir.
Allah Rasulü Hz. Muhammed (a.s.v):
“Sizin yöneticilerinizin/idarecilerinizin en hayırlısını ve en şerlisini size bildireyim mi?” Şöyle buyurdu:
“Onların (yöneticilerin/idarecilerin) en hayırlısı, sizin sevdikleriniz ve sizi sevenler, sizin dua ettikleriniz ve size dua edenlerdir. Onların (yöneticilerinizin/idarecilerinizin) en şerlisi de kendilerine buğzettiğiniz ve size buğzedenler, lanet ettiğiniz ve size lanet edenleridir.”
En hayırlı insan: “En hayırlınız, kendisinden hayır umulan ve şerri dokunmayacağı hususunda emin olunanınızdır; en şerliniz de kendisinden hayır ümit edilmeyen ve şerrinden de emin olunmayan kimsenizdir” (Tirmizi).
En hayırlı Müslüman: “İnsanların en hayırlıları dünya için ahireti, ahiret için de dünyayı terk etmeden her birine gerektiği kadar değer verip iş yapanlardır.” (İbnMace).
En hayırlı hanım: “Kocası baktığında onu sevindiren; bir şey istediğinde onu yerine getiren; kocası evde bulunmadığı zaman hem kendini hem de onun malını koruyan kadın” (Nesâî).
En hayırlı eş: “Sizin en hayırlınız, aile fertlerine en hayırlı (yumuşak, nazik, cömert, affedici) olandır. Ailesine en hayırlı olanınız da benim” (İbni Mâce).
En hayırlı genç: “Gençlerinizin en hayırlısı, (günahtan uzak durmakta ve takvada) ihtiyarlara benzeyendir. Yaşlılarınızın en fenası ise, (dünyaya dalmakta ve gaflette ) gençler gibi yaşayandır” (Heysemî).
En hayırlı komşu ve arkadaş: “Allah katında arkadaşların en hayırlısı, arkadaşına en hayırlı olanı, komşuların da Allah katında en hayırlısı komşusuna en hayırlı olanınızdır” (Tirmizî).
En hayırlı ticaret adamı: “En hayırlı tüccar güzellikle borcunu ödeyen ve güzellikle isteyendir. En kötü tüccar ise borcunu kötülükle ödeyen ve kötülükle isteyendir” (Tirmizi).
En hayırlı insan: “İnsanların en hayırlısı, en iyi okuyanları, en takvalı olanları, iyiliği en çok emredip kötülükten en çok alıkoyanları ve akrabasıyla en çok ilgilenenleridir” (Müsned).
“Sizin en hayırlı olanınız, ahlâk bakımından en güzel olanınızdır.”
“Sizin en hayırlınız, hüküm vermede en güzel davrananızdır.”
Hz. Ömer (r.a.)’den rivayetle Hz. Peygamber (s.a.s.) şöyle buyurmuştur:
“Sizin hayırlılarınız, kendisini görmek, size Allah’ı hatırlatan; konuşması, ilminizi artıran; ameli de sizi âhirete teşvîk edendir.”
Ahmed b. Hanbel’in rivayet ettiğine göre Hz. Peygamber (s.a.s.) şöyle buyurmuştur:
“Sizin hayırlınız, ömrü uzun ameli güzel olandır.”
“İnsanların en hayırlısı, onların insanlara en faydalı olanıdır.”[15]
“İşin hayırlı olanı, faydalı olanıdır.”[16]
“Sizin en hayırlınız, Kur’ân’ı,(ilkelerini, ahlakını) öğrenen ve Kur’ân’ı,(ilkelerini, ahlakını) öğretenlerinizdir.”[18]
En hayırlı işlerimiz kendi sorumluluklarımızı bilip gereklerini en iyi şekilde yerine getirmektir. En önemli ve en büyük sorumluluğumuz bizleri yaratan, yaşatan, rızıklandıran, tekrar diriltip hesap soracak olan Rahman Allah’a karşı sorumluluklarımızı ve gereklerini en iyi şekilde ifa etmektir.
Rabbimiz bizleri hayırlı insan eylesin ve hayırlı işlerde istihdâm ettiği, razı olduğu kullarından eylesin. Âmîn!..
Selam, dua ve muhabbetlerimle…
A.Erkan FURKANOĞLU
10.04.2023 Manisa
YORUMLAR